مطالعه مصادیق ارکان اصلی قدرت (قدرت سیاسی، اقتصادی و مذهبی) در مجموعه های معماری دوره ایلخانی (مطالعه موردی؛ گنبد سلطانیه)

A Study of the Main Pillars of Power (Political, Economic, and Religious) Instances in Architectural Collection during Ilkhanid Era (Case Study : Dome of Soltanieh)

نویسندگان :

فرزاد فیضی¹، سارا صادقی²،
دانشگاه محقق اردبیلی(مسئول)¹، دانشگاه محقق اردبیلی²
تعداد صفحات : 12
چکیده :

هر یک از روش شناسی های مختلف در مطالعه هنر و معماری دوران اسلامی، با محوریت قرار دادن برخی مؤلفه‌ها، به مطالعه آثار و داده های باقی‌مانده از دوران گذشته پرداخته و با توجه به رویکردها و مبانی نظری متفاوت، نتایج ناهمگون و بعضاً ضدونقیضی حاصل کرده‌اند. سنت گرایی، تاریخی نگری، پدیدارشناسی و هرمنوتیک از جمله این دیدگاه ها و روش ها هستند. هدف اصلی این پژوهش شناسایی رابطه‌ی گفتمانی بین مجموعه های معماری دوره ایلخانی با مطالعه موردی ارگ و گنبد سلطانیه و ارکان اصلی قدرت بوده و در این راه از مبانی تاریخی نگری و جامعه شناسی هنر استفاده خواهد شد. روش تحقیق تحلیلی ـ توصیفی و نوع کیفی و تاریخی می‌باشد و داده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی گردآوری شده است. نتایج نشانگر پیوند ارکان اصلی قدرت (قدرت سیاسی، اقتصادی و مذهبی) در مهم‌ترین بنای مذهبی و شاهانه‌ی باقی‌مانده از عهد ایلخانی می‌باشد. سازمان‌دهی بناهایی از قبیل مساجد جامع و خانقاه، دیوان حکومتی، بازارها و راه‌های تجاری در یک مجموعه معماری، بازتاب ارکان قدرت ساز و مشروعیت بخش در معماری و شهرسازی اواخر عهد ایلخانی است.

چکیده انگلیسی :

Different methods regarding Islamic art and architecture focus on some specific components to study the artwork and data remaining from the past, and thus, their results are divergent and sometimes contradictory due to their diverse approaches and theoretical basis. Traditionalism, historicism, phenomenology, and hermeneutics are among these approaches. This study aims to identify the discoursal relation between architectural collections of the Ilkhanid era, focusing on the Dome and Citadel of Soltanieh and the main pillars of power. Historicism and sociology of art were used as our methodological approaches. The research method was analytical-descriptive, and the research was a qualitative and historical study. The data were collected through library research and field studies. The results indicated a linkage between the main pillars of power (political, economic, and religious) in the major religious and royal buildings of the Ilkhanid era. Organizing structures such as congregational mosques and Khanqah, government Divan, bazaars, and commercial roads in an architectural collection reflects the empowering and legitimizing pillars in the architecture and urban development of the late Ilkhanid era.

موضوع : مقاله علمی پژوهشی - فرهنگ و هنر اسلامی(معماری و شهرسازی
کلمات کلیدی : معماری ایلخانی، ارکان اصلی قدرت، گنبد سلطانیه، تاریخی نگری
کلمات کلیدی انگلیسی: Ilkhanid architecture, main pillars of power, Dome of Soltanieh, historicism
مراجع :
 آیتی، عبدالمحمد. (1383). تحریر تاریخ وصاف. چ 3. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.  ابن‌بطوطه، محمد بن عبدالله بن محمد. (1359). سفرنامه ابن بطوطه. ترجمه محمدعلی موحد. ج 1. چ 2. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.  اشپولر، برتولد. (1397). تاریخ مغول در ایران. ترجمه محمود میر آفتاب. چ 11. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.  اکبریان، وحیده. (1393). نمادشناسی در نقوش و تزئینات بنای گنبد سلطانیه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد: دانشگاه هنر تهران.  ایروین، روبرت. (1389). هنر اسلامی. ترجمه رویا آزادفر. چ 1. تهران: سوره مهر.  بیانی، شیرین. (1397). مغولان و حکومت ایلخانی در ایران. چ 13. تهران: سمت.  بیتهام، دیوید. (1390). مشروع‌سازی قدرت. ترجمه محمد عابدی اردکانی. چ 2. یزد: مرکز انتشارات دانشگاه یزد.  توسلی، غلام عباس. (1391). نظریه های جامعه‌شناسی. چ 18، تهران: سمت.  ثبوتی، هوشنگ. (1369). بررسی آثار تاریخی سلطانیه. چ 1. زنجان: چاپ ستاره.  جوینی، علاءالدین عطاملک .(1370). تاریخ جهان گشا. به اهتمام عبدالوهاب قزوینی. ج 3. تهران: انتشارات ارغوان.  حافظ ابرو. (1350). ذیل جامع التواریخ. به اهتمام خان بابا بیانی. چ 2. تهران: انجمن آثار ملی.  حمزه لو، منوچهر. (1381). هنرهای کاربردی در گنبد سلطانیه. چ 1. تهران: ماکان.  خیری، سیروس؛ صدرایی، علی. (1381). ارگ علیشاه اثری ماندگار،. چ 1. تبریز: انتشارات مهد آزادی.  دووینیو، ژان. (1399). جامعه‌شناسی هنر. ترجمه مهدی سحابی. چاپ 10. تهران: نشر مرکز.  راودراد، اعظم (1386). جامعه‌شناسی اثر هنری، پژوهشنامه فرهنگستان هنر. 2 (2): 91 – 66.  رضوی، سید ابوالفضل. (1390). شهر، سیاست و اقتصاد در عهد ایلخانان. چ 2. تهران: انتشارات امیرکبیر.  سلمانی، علی؛ چتر بحر، حمیدرضا. (1395). «روش‌شناسی تطبیقی مطالعه هنر اسلامی (با تأکید بر نمونه محراب)»، پژوهش‌های باستان‌شناسی. 6 (11): 177-190.  سیاه کوهیان، هاتف. (1391). «تأثیر عرفان اسلامی بر معماری ایرانی با تأکید بر تزئینات گنبد سلطانیه. نشریه عرفان اسلامی (ادیان و عرفان)». 9 (34): 47 – 64.  شکفته، عاطفه؛ صالحی کاخکی، احمد. (1393). «شیوه های اجرایی و سیر تحولات تزئینات گچی معماری ایران در قرون هفتم تا نهم هجری». فصلنامه ی علمی ـ پژوهشی نگره، 9 (30): 82-62.  شووان، فریدهوف. (1376). هنر و معنویت. ترجمه سید حسین نصر. تهران: دفتر مطالعات دینی هنر.  صفا، ذبیح‌الله. (1355). تاریخ ادبیات ایران. ج 3. چ 1. تلخیص از محمد ترابی. تهران: فردوس.  فیضی، فرزاد؛ شهبازی شیران، حبیب؛ حاجی‌زاده، کریم. (1399). «فرآیند معناپردازی در ارک علیشاه تبریز با تحلیلی بر داده‌های تاریخی». تاریخ و تمدن اسلامی. 16 (33): 93 – 127.  فیضی، فرزاد؛ شهبازی شیران، حبیب؛ حاجی‌زاده، کریم. (1401). «برهم کنش و روابط معنایی رمزگان های مشروعیت بخش در عناصر بصری سکه های ایلخانی با اتکا بر رویکردهای نشانه-شناسی». تاریخ نامه ایران بعد از اسلام، 13 (30): 140 – 115.  کاشانی، ابوالقاسم. (1384). تاریخ اولجایتو. به اهتمام مهین همبلی. چ 2. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.  کریمیان، حسن؛ مهدی زاده، بهزاد. (1396). شهرهای ایران عصر ایلخانی تحلیلی بر نقش وقف در توسعه شهرهای دوران ایلخانی. چ 1. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.  کیانی، محمد یوسف. (1389). تاریخ هنر معماری ایران در دوره اسلامی. چ 12. تهران: انتشارات سمت.  گدار، آندره. (1387). آرامگاه اولجایتو در سلطانیه. در سیری در هنر ایران از دوران پیش از تاریخ تا امروز. ترجمه باقر آیت‌الله زاده شیرازی. ج 3. چ 1. تهران: علمی فرهنگی.  لین، جورج. (1390). ایران در اوایل عهد ایلخانان؛ رنسانس ایرانی. ترجمه سید ابوالفضل رضوی. چ 1. تهران: موسسه انتشارات امیرکبیر.  مستوفی قزوینی، حمدالله بن ابی بکر. (1336). نزهه القلوب. به کوشش محمد دبیر سیاقی. چ 1. تهران: طهوری.  موسوی، سیدرضی (1396). درآمدی بر روش‌شناسی هنر اسلامی. چ 2. قم: مدرسه اسلامی هنر.  موسوی گیلانی، سیدرضی. (1395). درآمدی بر روش شناسی هنر اسلامی. چ 2. قم: نشر ادیان.  مهریار، محمد؛ کبیری، احمد؛ توحیدی، فائق. (1364). «بررسی و پیگردی مقدماتی: برج و باروی ارگ شهر قدیم سلطانیه». فصل‌نامه اثر. 5 (12): 209 ـ 264.  میرخواند، میرمحمد سید برهان الدین. (1380). روضه الصفا. ترجمه جمشید کیافر. ج 5. چ 1. تهران: اساطیر.  نصر، سیدحسین. (1383). اسلام و تنگناهای انسان متجدد. ترجمه انشالله رحمتی. چ 1. تهران: دفتر نشر سهروردی.  نوربخش، مسعود. (1364). مسافران تاریخ. چ 1. تهران: جیران.  وصاف الحضره، فضل‌الله بن عبدالله. (1338). تاریخ وصاف الحضره. به اهتمام محمدمهدی اصفهانی. چ 1. تهران: کتابخانه ابن‌سینا و کتابخانه جعفری تبریز.  ویلبر، دونالد. (1365). معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانان. ترجمه عبدالله فریار. چ 2. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.  هاورز، آرنولد. (1382). فلسفه تاریخ هنر. ترجمه محمدتقی فرامرزی. چ 2. تهران: نگاه.  هیلن براند، روبرت. (1391). معماری اسلامی. ترجمۀ باقر آیت الله زاده شیرازی. چ 6. تهران: انتشارات روزنه.  Alexander, Victoria ,(2003). Sociology of the Arts: Exploring Fine and Popular Forms, Melbourne & Berlin, Blackwell Publishers.  Chardin, J ,(1686). The Travels of Sir John Chardin Into Persia and the East-Indies: The First Volume, Containing the Author’s Voyage From Paris to Ispahan: To Which is Added, The Coronation of This Present King of Persia, Solyman the Third. London: Printed for Moses Pitt.  Hatef Naiemi, Atri ,(2020). The Ilkhanid City of Sultaniyya: Some Remarks on the Citadel and the Outer City. Journal of the British Institute of Persian Studies, 60 (1), 1 – 31.  Hauser, Arnold ,(1982). The Sociology of Art, London: Rouledge & Kegan Paul.  Scheler, M ,(1980). Problems of a sociology of Knowledge, London: Rouledge & Kegan Paul.  Tavakol, M ,(1987). Sociology of Knowledge: Theoretical Problems, India: Sterling publishers.

---

تعداد بازدید از مقاله : 294
تعداد دانلود فایل : 80